Tú Anh

Phương Lệ Chi, gương mặt tiên phong của Mùa Xuân Bắc Kinh qua đời tại Mỹ

Nhà vật lý thiên văn
Phương Lệ Chi (DR)

Một nhà dân chủ tiên phong trong phong trào Mùa Xuân Bắc Kinh qua đời tại Hoa Kỳ. Được mệnh danh là "Sakharov Trung Quốc", giáo sư vật lý thiên văn Phương Lệ Chi là người đã nung nấu ý chí tranh đấu cho sinh viên Trung Quốc trong những năm 1980.

Từ sau đợt đàn áp đẩm máu 1989, nhà bất đồng chính kiến cùng

với vợ sang Hoa Kỳ tỵ nạn. Ông từ trần vào ngày hôm qua 06/04/2012, thọ 76 tuổi. Trong một bản thông báo gửi đến AFP, nhà tranh đấu Vương Đan cho biết giáo sư Phương Lệ Chi đã từ trần vào sáng thứ sáu tại nhà riêng.

Vào năm 1989, sau khi phong trào Thiên An Môn bị đàn áp dữ dội, giáo sư Phương Lệ Chi và vợ đã chạy vào được sứ quán Hoa Kỳ lánh nạn. Tiếp theo đó là một cuộc « đọ sức » giữa chính quyền George Bush và Đặng Tiểu Bình kéo dài hơn một năm trước khi Bắc Kinh chấp thuận cho « tên phản động » sang Hoa Kỳ tỵ nạn.

Theo lời của Vương Đan thì giáo sư Phương Lệ Chi, Phó khoa trưởng đại học khoa học kỷ thuật Bắc Kinh là người đã nung đúc tư tưởng dân chủ tự do và ý chí đấu tranh cho tầng lớp sinh viên Trung Quốc trong thập niên 1980.

Trên Facebook, Vương Đan cựu sinh viên và là một trong những lãnh đạo phong trào Mùa Xuân Bắc Kinh nhận định giáo sư Phương Lệ Chi là « một bảo vật của Trung Quốc. Nhưng tại Trung Quốc lại không có chỗ cho ông một miếng đất để phủ mình ».

Bản thân Vương Đan, một « anh hùng » của phong trào dân chủ nhắc lại chính tinh thần Phương Lệ Chi đã thúc đẩy anh và các bạn sinh viên Trung Quốc xuống đường tranh đấu cho đất nước.

Khi chiến xa Trung Quốc đè bẹp cuộc biểu tình tại Thiên An Môn đêm 04/06/1989 làm hàng trăm người chết và công an mở cuộc truy bắt , giáo sư Phương Lệ Chi thoát được vào sứ quán Mỹ. Mãi đến một năm sau, chính quyền Trung Quốc mới cho phép ông bình yên sang Hoa Kỳ. Ông được bổ nhiệm là giáo sư vật lý thiên văn tại đại học Arizona.

Tuy không tham gia trực tiếp biểu tình, nhưng giáo sư Phương Lệ Chi với tư cách là một thầy giáo đã tuyên bố công khai như sau : "Sinh viên đòi dân chủ. Tôi đồng ý với họ. Chế độ phải biết tôn trọng nhân quyền, các quyền tự do cơ bản , tự do thông tin , tự do tư tưởng và tự do ngôn luận, tự di đi lại, tự do lập hội như ở Liên Bang Xô Viết".

Xuất thân từ gia đình công nhân xe hỏa, ông luôn khẳng định là không bao giờ tin vào chủ nghĩa Mác. Ông không bỏ lỡ các cơ hội công kích chính quyền Trung Quốc và phủ nhận « tính chính đáng » của đảng Cộng sản Trung Quốc. Giáo sư Phương Lệ Chi bị cách chức Phó Khoa Trưởng và bị khai trừ khỏi đảng Cộng sản từ tháng giêng năm 1987 hơn hai năm trước khi xảy ra phong trào đòi dân chủ Thiên An Môn.

Tú Anh  RFI